Uniek immunologisch onderzoek brengt patiënt specifieke behandelingen voor veel
De projecten – onderzoekers aan het woord
Binnen het onderzoeksprogramma zijn drie projecten van start gegaan. Deze drie projecten richtten zich ieder op een ander celtype uit het immuunsysteem; dentritische cellen, T-cellen en B-cellen. Samen vormen deze celtypen een groot deel van het immuunsysteem.
DC4Balance richt zich op de dendritische cellen. Deze controleren het lichaam op de aanwezigheid van ziekteverwekkers en sturen T- en B-cellen aan. Binnen DC4Balance is een start gemaakt met het verkrijgen van een uitgebreid beeld van de ontregeling van het immuunsysteem en is er gekeken naar nieuwe aangrijpingspunten voor nieuw te ontwikkelen therapie die de verstoorde werking van het immuunsysteem weer in balans brengt. Met deze therapie kan gezorgd worden dat de dendritische cellen op de juiste manier de T- en B-cellen aansturen.
Onjuiste werking van T-cellen veroorzaakt veel verschillende ziekten waarvan de hevigheid van de ziekte varieert van patiënt tot patiënt. Als gevolg hiervan is de respons op de behandeling ook zeer wisselend. In het TIMID-project wordt gekeken hoe T-cellen werken en wat de invloed is van verschillende factoren in het lichaam op de T-cellen.
De B-cel afweer kan op verschillende manieren werken en dat gaat niet altijd zoals gewenst waardoor auto-immuunziekten ontstaan. Momenteel zijn de onderliggende ziekteverwekkende mechanismen en hun overeenkomsten en verschillen onbekend. Target to B! Heeft het gedrag van ontspoorde B-cellen onderzocht om de overeenkomsten en verschillen tussen deze auto-immuunziekten te kunnen vinden zodat op basis hiervan betere therapieën ontwikkeld kunnen worden.
Vraag & antwoord
Wat doet het immuunsysteem?
Ons afweersysteem helpt ons lichaam in de strijd tegen diverse ziekteverwekkers, zoals bacteriën en virussen. Vaak gaat dat goed, maar soms ook niet: een ontregeld afweersysteem kan dan juist leiden tot ziektes. In sommige gevallen reageert het afweersysteem te sterk, bijvoorbeeld bij allergieën of een auto-immuunziekte zoals reuma. In andere gevallen reageert het afweersysteem juist niet sterk genoeg, waardoor kankercellen ongehinderd uit kunnen groeien.
Het immuunsysteem bestaat uit drie afweer linies. Als een ziekteverwekker door de eerste afweerlinie is heengedrongen (onder andere de huid) en in het lichaam terechtkomt, treedt de tweede afweerlinie in werking. Hierbij controleren dendritische cellen het lichaam op de aanwezigheid van ziekteverwekkers. Zodra een dendritische cel een ziekteverwekker tegenkomt zal hij geactiveerd worden en de ziekteverwekker onschadelijk proberen te maken. Tegelijkertijd sturen dendritische cellen een deeltje van de ziekteverwekker naar de volgende afweerlinie toe, waar de T- en B-cellen de ziekteverwekker onschadelijk kunnen maken. Dit doen zij elk op hun eigen manier.
Wat is een auto-immuunziekte?
Auto-immuun betekent dat het immuunsysteem zich tegen het lichaam zelf keert. Een auto-immuunziekte ontstaat als er bij het opruimen van lichaamseigen celresten iets verkeerd gaat. Dit gebeurt bijvoorbeeld als goed werkende cellen worden opgeruimd door het lichaam. Hierdoor beschadigt het orgaan waarin deze cellen voorkomen. Bij een andere vorm van auto-immuunziektes ontstaan er ontstekingsreacties bij het opruimen van overbodige cellen. (Radboud UMC, z.d.)
Waarom is dit immunologische onderzoek gedaan?
Bij veel aandoeningen is het afweersysteem ontregeld; zo reageert het afweersysteem bijvoorbeeld te sterk in het geval van auto-immuunziekten als reuma en diabetes en juist onvoldoende in het geval van kanker. Ook bij MS, allergieën, chronische ontstekingsziekten aan bijvoorbeeld de darmen of luchtwegen en het ontstaan van hart- en herseninfarcten speelt het afweersysteem een belangrijke rol. Ondanks enorme vooruitgang in de behandeling van deze aandoeningen is er lang niet voor alle patiënten zicht op genezing van de aandoening.
Wat maakt dit onderzoek zo uniek?
In dit programma komen specialisten bij elkaar uit velden die normaliter niet zo snel met elkaar samenwerken. In plaats van dat er gekeken wordt naar een bepaald ziektebeeld, kijkt men naar de achterliggende oorzaak: een fout in het immuunsysteem. Door op deze manier ziekte-overstijgend met elkaar samen te werken, ontstaat er een kruisbestuiving die de ontwikkeling van nieuwe behandelingen versnelt voor een groot aantal ziekten.
Wat is de rol van patiënten binnen dit onderzoek?
Patiënten zijn een cruciale partner binnen de projecten. Door hun betrokkenheid in de programmacommissie kunnen de vragen die bij hen leven in het onderzoek meegenomen worden. Ook kunnen de onderzoekers door de inbreng van de patiënten vaststellen welke behandelingen te intensief zijn en waar voor hen de grens ligt. Tot slot kunnen de patiënten door hun betrokkenheid beter op de hoogte gehouden worden over het verloop van het onderzoek en de vervolgstappen.
Wat zijn de belangrijkste resultaten van het onderzoek?
- Inmiddels zijn de eerste patiënten met reuma behandeld met cellulaire immunotherapie om het overactieve immuunsysteem in balans te brengen. Hierbij is kennis over kanker gebruikt voor behandeling van reuma.
- Daarnaast is een methode ontwikkeld om veranderingen in functie van het immuunsysteem te meten en te kijken hoe dat verschilt van patiënt tot patiënt.
- Ook is gebleken dat eigenschappen van antistoffen verschillen tussen chronische en niet-chronische auto-immuunziekten. Dit kunnen aanknopingspunten zijn voor nieuwe behandelingen.
- Tot slot is met extra geld van ZonMw voor Covid-onderzoek gebleken dat Covid-19 vaccins effectief zijn bij mensen met een auto-immuunziekte en geen extra klachten geven.
Wie hebben aan het onderzoek meegewerkt en dit mogelijk gemaakt?
In ieder project hebben verschillende onderzoeksgroepen samengewerkt met artsen, bedrijfsleven en patiënten.
Wat gebeurt er nu verder met de onderzoeksresultaten?
De projecten voegen zich samen binnen één groot publiek-privaat partnerschap onder de naam ImmuneHealthXL. Hiermee willen de onderzoekers, voortbordurend op de successen van de individuele projecten, vervolgstappen zetten in de toepassing van de onderzoeksresultaten waarmee op maat behandelingen voor patiënten ontwikkeld kunnen worden voor veel verschillende ziektebeelden en patiëntengroepen.
De rol van de Samenwerkende Gezondheidsfondsen en Health~Holland
Langer gezond leven voor iedereen in Nederland. Dat vinden de Samenwerkende Gezondheidsfondsen en Health~Holland erg belangrijk. Daarom financieren we onderzoek dat bijdraagt aan dit doel.
Met het financieren van ziekte- en domein overstijgend immunologisch onderzoek willen we zicht krijgen op de achterliggende oorzaken voor verschillende immunologische aandoeningen. Op deze manier proberen we op maat behandelingen voor patiënten met veel verschillende ziektebeelden en patiëntengroepen dichterbij te brengen.
Het Programma Immunologie is mogelijk gemaakt door:
