1 op de 3 Nederlanders werkt met een chronische aandoening
Optimaal samenwerken met een chronische aandoening?
Tips voor werkgevers en collega’s Tips voor mensen met een chronische aandoeningOptimaal samenwerken met een chronische aandoening?
Tips voor werkgevers en collega’s Tips voor mensen met een chronische aandoening36%
van de werknemers heeft een of meer chronische aandoeningen. Dat zijn 3,5 miljoen werkzame mensen.
60%
van de mensen met een chronische aandoening werkt, tegenover 82% zonder chronische aandoening.
49%
minder risico op instroom in de WIA voor medewerkers met een chronische aandoening bij meer sociale steun vanuit het werk.
Een chronische aandoening is een langdurige ziekte, beperking of handicap – psychisch of lichamelijk – waarbij meestal geen uitzicht is op volledig herstel. Er zijn talloze chronische aandoeningen. Enkele veelvoorkomende voorbeelden zijn nek- en rugklachten, psychische aandoeningen, diabetes, reuma, COPD, hart- en vaatziekten. Ook langdurige klachten na bijvoorbeeld kanker of een infectieziekte vallen hieronder.
Meer informatie en tools:
https://www.arboportaal.nl/onderwerpen/chronische-ziekten-en-arbeidsbeperking
https://www.arboportaal.nl/campagnes/duurzame-inzetbaarheid/betrokkenheid
Bron:
WRR. (2020). Het betere werk. De nieuwe maatschappelijke opdracht. Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. https://www.wrr.nl/publicaties/rapporten/2020/01/15/het-betere-werk
Door vooral te vragen en te luisteren naar wat een medewerker nodig heeft om aan het werk te kunnen blijven. Ga het gesprek aan en toets je aannames over wat je zelf denkt dat je medewerker nodig heeft. Vaak zit de ondersteuning in kleine aanpassingen in het werk en/of de werkomgeving. Ondersteuning die door circa 80% van de werkenden met een chronische aandoening als effectief worden beschouwd zijn: flexibele(re) werktijden, minder werkuren en verandering in werk en/of taken. Ook mogelijkheden om een betere werk-privé balans te krijgen en thuis te werken zijn veelgenoemd.
Meer informatie en tools:
https://fitforworknederland.nl/werkgevers
Bron:
TNO. (2014). Behoeftepeiling werkenden met een chronische ziekte. TNO. https://publications.tno.nl/publication/34613653/92dlnD/leijten-2014-behoeftepeiling.pdf
De bedrijfsarts kan zowel de werkgever als de werknemer met chronische aandoening adviseren rond werk. Andere Arbo professionals die kunnen ondersteunen bij werken met een chronische aandoening zijn onder meer een arbeidsdeskundige, arbeidsfysiotherapeut, Arbo verpleegkundige of psycholoog arbeid en gezondheid. Daarnaast zijn er (re-integratie) bureaus die gespecialiseerd zijn in werken met een chronische aandoening of een specifieke ziekte. Ook zijn er ervaringsdeskundige coaches: professionele coaches die begeleiding bieden bij werken met een chronische aandoening of ziekte en zelf ervaring hebben met een aandoening of ziekte.
Meer informatie en tools:
https://www.arboportaal.nl/onderwerpen/chronische-ziekten-en-arbeidsbeperking
Veel chronische aandoeningen hebben gevolgen die niet direct zichtbaar zijn. Gevolgen die vaak wel de arbeidsparticipatie kunnen beïnvloeden zijn pijn, vermoeidheid, lichamelijke beperkingen, grillig verloop van klachten en herstel. Ook ervaren mensen met een chronische aandoening snel een disbalans tussen werk en ontspanning. Dit komt omdat ze vaak ‘privé’ inleveren om hun werk te kunnen blijven uitvoeren. Van de mensen met een chronische aandoening ervaart 63% knelpunten in het werk. Het gaat dan om zaken als werkstress, werk verrichten onder het eigen niveau, gebrek aan flexibiliteit in het werk en om onvoldoende begeleiding of begrip van de leidinggevende.
Bron:
TNO. (2014). Behoeftepeiling werkenden met een chronische ziekte. TNO.
https://publications.tno.nl/publication/34613653/92dlnD/leijten-2014-behoeftepeiling.pdf
De situatie is voor iedereen anders. Dat hangt af van de gevolgen die de aandoening heeft voor het werk, het type functie en de mogelijkheden om het werk aan te passen als dat nodig is. Uiteindelijk draait het om de vraag: kan je werknemer het werk doen, en past het werk bij wat iemand op dit moment aankan? In Nederland zijn er veel mensen die mét een chronische aandoening werken. Omgerekend gaat het om 1 op de 3 werknemers. Toch hebben mensen met een chronische aandoening minder vaak betaald werk dan mensen zonder aandoening (62% tegenover 82%). Een verklaring kan zijn dat de gevolgen van de aandoening het lastig maken om te blijven werken. Uit onderzoek blijkt dat de werkomgeving een belangrijke rol speelt in de vraag of iemand met een chronische aandoening aan het werk kan blijven (Boot et al., 2016). Steun en begrip van leidinggevenden en collega’s spelen hierbij een cruciale rol. Ook het uitblijven van passend werk is een bepalende factor. Je speelt als werkgever dus een sleutelrol in het proces en de ondersteuning van werknemers met een chronische aandoening.
Meer informatie en tools:
https://fitforworknederland.nl/werkgevers
Bronnen:
Werkgevers/HR:
Werknemers:
Deze vooroordelen en aannames komen voort uit diverse bronnen rond werken met een chronische aandoening.
Als je wilt dat iedereen zich welkom voelt en prettig kan werken in jouw organisatie, is het belangrijk om met een open en luisterende houding met je medewerker het gesprek te voeren. Laat OMA thuis (Oordelen, Meningen en Aannames) en wees je bewust van NIVEA: Niet Invullen Voor Een Ander. Vaak is er onzekerheid over wat je volgens de AVG (privacywetgeving) wel en niet mag vragen. Als leidinggevende hoef je niet naar een diagnose of medische details te vragen. Focus het gesprek op het werk zelf. Vraag in een persoonlijk één op één gesprek wat je medewerker nodig heeft om te kunnen blijven werken. Bespreek welke ondersteuning de organisatie kan bieden, zoveel mogelijk aansluitend bij de behoefte van de medewerker. Schakel (deskundige) hulp in als jullie het beiden lastig vinden om het gesprek te voeren.
Meer informatie en tools:
https://www.campagnetoolkits.nl/vraagje
https://www.arboportaal.nl/documenten/publicatie/2018/11/8/gesprekwijzer-chronische-aandoening-en-werk
Als werkgever ben je verplicht om je in te spannen voor terugkeer naar werk van een zieke werknemer. Hierbij horen onder meer het aanpassen van het werk of het kijken naar ander werk binnen of buiten de organisatie. Ook moet je als werkgever een bedrijfsarts inschakelen voor het adviseren en begeleiden van werknemers die ziek zijn en/of een chronische aandoening of arbeidsbeperking hebben. Als werkgever heb je mogelijk recht op financiële ondersteuning om werknemers met een chronische aandoening of arbeidsbeperking aan het werk te houden.
Elke werknemer is verplicht zich te houden aan de afspraken uit de met de werkgever gemaakte arbeidsovereenkomst of arbeidscontract. Dit betreft onder meer het aantal uur dat iemand werkt en het soort werk dat iemand doet. Als een werknemer door een aandoening of ziekte niet meer kan voldoen aan deze afspraken, dan zijn zowel werkgever als werknemer samen verantwoordelijk voor het aan het werk blijven of terugkeren naar het werk van de werknemer. De werknemer moet daarbij passend werk dat door de werkgever wordt aangeboden accepteren. Passend werk is aanpassing van het werk of de werkplek, aanpassing van taken, aanpassing van werktijd en mogelijk (op termijn) werken in een andere functie of werk zoeken bij een andere werkgever. Werknemers hebben daarbij onder meer recht op loondoorbetaling bij ziekte en toegang tot een bedrijfsarts voor advies en ondersteuning.
Een open werkcultuur hangt samen met in welke mate medewerkers zich veilig voelen om zich te kunnen uiten. Een andere term hiervoor is een positief werkklimaat. De 5 tips voor een positief werkklimaat zijn:
Lead by example. Ook wat bespreekbaar maken wat werkt betreft.
Meer informatie en tools:
https://www.arboportaal.nl/campagnes/actieteam-goed-gezond-werken/5-tips-voor-grip-op-een-positief-werkklimaat
De situatie is voor iedereen anders. Het gaat erom of je kunt werken en of je werk past bij wat je op dit moment aankunt. Dat hangt af van de gevolgen die je chronische aandoening heeft voor je werk, het soort werk dat je doet en in hoeverre je werk kan worden aangepast om te kunnen (blijven) werken. Belangrijk is om hierover in gesprek te gaan met je leidinggevende en bedrijfsarts, zodat zij je kunnen ondersteunen. In Nederland heeft 1 op de 3 werknemers een chronische aandoening (1). Er zijn dus veel mensen die met een aandoening aan het werk zijn. Tegelijkertijd hebben mensen met een chronische aandoening minder vaak betaald werk dan mensen zonder (62% tegenover 82%) (2).
Meer informatie en tools:
https://www.patientenfederatie.nl/onderwerpen/ziekte-en-werk/ziekte-en-werk
https://fitforworknederland.nl/werknemers/
Bronnen:
Veelvoorkomende gevolgen van chronische aandoeningen zijn pijn, vermoeidheid, lichamelijke beperkingen en grillig verloop van klachten en herstel. Deze gevolgen zijn niet altijd direct zichtbaar, ook niet voor je werkgever en collega’s. Dit maakt het soms lastig om begrip te krijgen op je werk of om deze gevolgen te kunnen bespreken met je werkgever of collega’s. Verder komt het vaak voor dat mensen met een chronische aandoening snel een disbalans ervaren tussen werken en hun leven naast het werk. Dit komt omdat ze vaak ‘privé’ inleveren om hun werk te kunnen blijven uitvoeren. Meer dan de helft van de mensen met een chronische aandoening (63%) ervaart knelpunten in het werk. Het gaat dan om zaken als werkstress, werk verrichten onder het eigen niveau, gebrek aan flexibiliteit in het werk en om onvoldoende begeleiding of begrip van de leidinggevende.
Bron:
TNO. (2014). Behoeftepeiling werkenden met een chronische ziekte. TNO.
https://publications.tno.nl/publication/34613653/92dlnD/leijten-2014-behoeftepeiling.pdf
Aanpassingen in het werk kunnen je helpen om met een chronische aandoening aan het werk te blijven. Wat daarvoor nodig is, verschilt per situatie. Het hangt af van het soort werk dat je doet én van de bereidheid van je werkgever om – in overleg – het werk en/of de werkomgeving aan te passen. Zo’n 80% van de werkenden met een chronische aandoening ervaart flexibele werktijden, minder werkuren en veranderingen in taken of werkzaamheden als effectieve vormen van ondersteuning. Andere vormen van ondersteuning waar werknemers met een chronische aandoening het meest behoefte aan hebben zijn:
Meer informatie en tools:
https://www.patientenfederatie.nl/onderwerpen/ziekte-en-werk/ziekte-en-werk
https://www.regelhulp.nl/onderwerpen/werken-met-een-beperking
https://www.mee.nl/clientondersteuning
Bron:
TNO. (2014). Behoeftepeiling werkenden met een chronische ziekte. TNO.
https://publications.tno.nl/publication/34613653/92dlnD/leijten-2014-behoeftepeiling.pdf
Er is niet één gouden tip die altijd werkt. Wel zijn er enkele aandachtspunten als je met je werkgever wilt bespreken wat je nodig hebt om te kunnen (blijven) werken. Of en wat je precies vertelt over jouw aandoening is een persoonlijke keuze. Je bent het niet verplicht. Openheid kan je veel opleveren, namelijk begrip en ondersteuning. Helaas zijn er ook voorbeelden waarbij open zijn over je aandoening negatief uitpakte. Er bestaan jammer genoeg nog veel vooroordelen over werken met een aandoening. Het helpt om goed na te denken over wat je vertelt. Wees terughoudend met medische informatie, maar focus op de gevolgen van je aandoening en benadruk wat je nodig hebt om je werk goed te doen. Dit kan helpen om de juiste ondersteuning vanuit je werkgever te ontvangen. Verder is het fijn voor je werkgever als je meedenkt in wat mogelijk is in het werk en dat je met concrete suggesties komt. Je kent je werk zelf het beste en jij kunt aangeven wat er mogelijk anders kan zodat je kunt (blijven) werken. Denk aan iets andere taken, andere werktijden, meer thuiswerken of een hulpmiddel op de werkplek. Hiermee help je je werkgever. Ook werkgevers willen graag dat hun werknemers aan het werk kunnen blijven, zodat het werk door blijft gaan. Ga ook met een open en luisterende houding het gesprek met je werkgever in. Denk bijvoorbeeld niet dat je werkgever niet met je wil praten hierover. Dus laat OMA thuis: Oordelen, Meningen en Aannames. En wees je bewust van NIVEA: Niet Invullen Voor Een Ander. Dus vraag door als je niet precies begrijpt wat je werkgever zegt of aanbiedt, en vul het niet zelf in. Je kunt met je werkgever ook afspraken maken over wat wel en niet wordt gedeeld met collega’s. Als je het lastig vindt om het gesprek met je werkgever te voeren, vraag dan om hulp. Bijvoorbeeld via personeelszaken/HR, een collega of de bedrijfsarts.
Meer informatie en tools:
https://www.doeonbeperktmee.nl/vraagje
https://fitforworknederland.nl/werknemers/
Er kunnen vooroordelen en aannames zijn over jouw aandoening en gevolgen voor je werk. Zoals dat je met een chronische aandoening jouw werk niet zou kunnen doen of dat je met jouw aandoening geen carrière kunt maken. Als je merkt dat iemand (onbewust) een vooroordeel of aanname heeft, is het beste om dit gevoel met die persoon te bespreken. Je benoemt wat je denkt te horen en vraagt aan die ander of dit het geval is. Ga in gesprek over hoe jij je werk doet, welke resultaten je behaalt en hoe je met de gevolgen van je aandoening omgaat in het werk. Een dergelijk gesprek is alleen mogelijk als je je veilig genoeg voelt om dit te doen. Als je een dergelijk gesprek niet aandurft, kun je een gesprek aanvragen bij de vertrouwenspersoon of de bedrijfsarts. Elke werkgever is verplicht om een vertrouwenspersoon aan te wijzen en een bedrijfsarts te hebben, zelfs kleine werkgevers. Samen met deze persoon of arts kun je bespreken wat in jouw situatie handig is om te doen rond vooroordelen op het werk.
Meer informatie:
https://www.arboportaal.nl/onderwerpen/vertrouwenspersoon
https://www.arboportaal.nl/onderwerpen/bedrijfsarts
Nee, je hoeft je werkgever niet te laten weten wat voor aandoening je hebt. Je werkgever mag ook niet vragen welke aandoening je hebt. Je mag er wel zelf over vertellen, maar je werkgever mag deze informatie niet opslaan zoals in je personeelsdossier. Alleen de bedrijfsarts en de arbodienst mogen medische gegevens aan je vragen en opslaan. Deze worden niet gedeeld met je werkgever.
Meer informatie en tools:
https://www.patientenfederatie.nl/onderwerpen/ziekte-en-werk/ziekte-en-werk
Bron:
https://www.autoriteitpersoonsgegevens.nl/themas/werk-en-uitkering/zieke-werknemers
De rechten van een werkende met een chronische aandoening en/of arbeidsbeperking staan beschreven in de Wet gelijke behandeling voor mensen met een handicap of chronische ziekte. In deze wet staat onder andere dat een werkgever geen direct of indirect onderscheid mag maken tussen werkenden met en zonder een chronische aandoening of handicap. Het is wel mogelijk dat een werkgever een apart beleid heeft voor werken met een chronische aandoening. Of dat er extra voorzieningen zijn om het werken met een chronische aandoening in de organisatie mogelijk te maken. Als je uitvalt door ziekte ben je als werknemer verplicht om actief mee te werken aan je terugkeer naar werk. Dit kan betekenen dat je passend werk moet accepteren. Passend werk kan een aangepast takenpakket zijn of dat je in deeltijd gaat werken. Aangeraden wordt om je ziek te melden voor de contracturen die je niet kunt werken en in eerste instantie niet in contracturen terug te gaan.
Meer informatie en tools:
https://www.patientenfederatie.nl/onderwerpen/ziekte-en-werk/ziekte-en-werk
Bronnen:
https://www.arboportaal.nl/onderwerpen/chronische-ziekten-en-arbeidsbeperking/wat-zegt-de-wet-over-werkenden-met-een-chronische-ziekte-en-of-arbeidsbeperking
https://www.arboportaal.nl/onderwerpen/re-integratie-en-wet-verbetering-poortwachter/verantwoordelijkheden-van-de-werkgever-en-werknemers
https://www.arboportaal.nl/onderwerpen/aangepast-werk
Een werkgever is verplicht een bedrijfsarts in te schakelen voor het adviseren en begeleiden van werknemers die ziek zijn en/of een chronische aandoening of arbeidsbeperking hebben. Ook zijn werkgevers verplicht zich in te spannen voor terugkeer naar werk van een zieke werknemer. Hierbij horen onder meer het aanpassen van het werk of het kijken naar ander werk binnen of buiten de organisatie. Werkgevers hebben daarbij mogelijk recht op financiële ondersteuning om werknemers met een chronische aandoening of arbeidsbeperking aan het werk te houden.
Handige hulpmiddelen voor werkgevers en werknemers om samen sterk te blijven in werk en gezondheid.